Selin Ilgaz
Bu yazı ilk olarak 20 Eylül 2019 tarihinde Live to Bloom sitesinde yayınlanmıştır.
Alzheimer hastalığını önleyen ya da geciktiren kesin bir teknik henüz olmamakla beraber bu alanda yapılan bilimsel araştırmalar da devam etmektedir. Ancak bazı pratiklerin Alzheimer riskinden koruyabileceği ve bu pratiklerin temelinde de sağlıklı bir yaşam biçimi olduğu bilinmektedir.
Kişiye özel ve bütünsel olan Fonksiyonel Tıp açısından bakarsak, önleme ya da geciktirme teknikleri arasında sağlığa bütüncül bir yaklaşım, beslenme, beden ve ruh sağlığının önemi ön plana çıkmaktadır. Dengeli beslenmek, düzenli egzersiz yapmak, sosyal olarak aktif olmak, uyku kalitesini artırmak ve stresi yönetmek gibi seçeneklerle beden ve zihin sağlığımızı koruyabilir, daha sağlıklı bir yaşam sürebiliriz.
Alzheimer hastalığının nedenleri arasında ise genetik, hayat tarzı ve çevresel faktörlerin kombinasyonları bulunmaktadır. Burada hayat tarzı faktörlerine odaklanacak olursak hareketsizlik, obezite veya sağlıksız yeme alışkanlıkları, stresin yönetilemediği bir hayat biçimi bu hastalığa zemin hazırlamaktadır.
Mindfulness zihnimizle yaptığımız, dikkati bilinçli ve yargısız bir şekilde şimdiki ana getirmeyi seçtiğimiz bir pratiktir. Bu pratiği düzenli olarak yaptığımızda, zihnin gün içinde ne ile meşgul olduğu üzerine daha fazla farkındalık ve kontrol sağlayabiliriz. Ancak yanlış anlaşılmasın, Mindfulness pratiği olumsuz veya stresli düşünceleri tamamen yok etmez. Onların getirdiği kısır döngüden daha hızlı çıkabilmeyi ve dikkatimizi başka yere yönlendirmeyi seçebileceğimiz bir alan yaratır.
Günümüzde maruz kaldığımız stresin dış faktörlerden kaynaklanmasının yanı sıra zihnimizde sürdürdüğümüz bir hal olduğu da görülmektedir. Mindfulness pratiği ise strese yol açan düşünceleri tanımlayıp onlarla olan ilişkimizi değiştirmek üzerine çalışır. Aynı zamanda bedenle olan iletişimi ve bağı güçlendirip dağıldığımız zaman merkezlenebileceğimiz araçlar sunar.
Araştırmalara göre, Mindfulness pratiği yapan kişilerin stresi daha iyi yönettikleri, hayat kalitelerini ve uyku kalitelerini artırdıkları, hafızalarını güçlendirdikleri ve depresif semptomlardan uzaklaştıkları görülür.
Stresin zihinsel gerilemeye yol açtığı araştırmalarda gözlemlenen bir fenomendir. Bir araştırmada, stres anketine yüksek cevaplar verenlerin düşük cevap verenlere göre demans geliştirme risklerinin yüzde 50 oranında daha fazla olduğu görülmüştür. Ancak burada, nasıl bir stresten bahsettiğimizin önemi var.
Stres kendi başına kötü değildir. Stres tepkisi doğaldır ve ona hayatta kalmak ve canlılığımızı korumak için ihtiyacımız vardır. Ancak stresin sağlıklı işleyiş biçiminde süresinin kısa olması gerekir. Yoğun şehir hayatında ise strese daha uzun süreler maruz kalırız. Stres tepkisini zihnimizle ve düşüncelerimizle tekrar tekrar tetiklediğimizde yani kronikleştirdiğimizde, sinir sistemimizin ihtiyacı olan rahatlama tepkisine geçişine fırsat vermeyiz.
Kronikleşen stresin etkileri detaylıca araştırıldığında ise zihin sağlığı bozuklukları (depresyon, kaygı bozukluğu, kişilik bozuklukları), yüksek tansiyon hastalığı, kalp hastalıkları gibi daha birçok sağlık sorununa neden olduğu görülür. Stresin beyindeki etkilerine bakacak olursak, kronik stresin beyin hücrelerinin ölümüne sebep olduğu ve öğrenmeyle bağlantılı olan Prefrontal Korteks’te küçülmeye yol açtığı belirtilmektedir.
Ayrıca kronik stres, beyinde inflamasyona yol açar, hafızayı ve duygu durumunu etkiler. Stres tepkisinde beynin “hayatta kal” modu aktifleşir ve yürütücü işlevler kapatılır. Beynin hangi tarafı daha aktifse, o tarafı daha çok gelişir ve kullanılmayan yerlerde küçülmeler görülür.
Stres, bahsettiğimiz gibi üzerinde çalıştığımızda zihin sağlığımızı destekleyebilir. Bunun için farklı stres azaltıcı yaklaşımlar var. Mesela, 8 haftalık Mindfulness Temelli Stres Azaltma programları üzerine yapılan araştırmalarda program öncesi ve sonrası yapılan ölçümlerde stresin büyük bir ölçüde azaldığı gözlemlenmiştir.
Stresle olan ilişkimizi fark etmek ve bakış açımızı değiştirmek için farklı bir yol sunan Mindfulness; stresle baş edebilmemiz için faydalı yollar sunar. Zihin sağlığını koruyan teknikler arasında Mindfulness tabii ki tek çözüm değil. Kişinin stres azaltımı üzerine çalışabileceği yoga, spor, müzik gibi birçok başka uygulamalar da bulunur.
Burada kişinin kendisine ve ilgi alanlarına uygun bir uygulamaya girişmesi önemlidir. Fonksiyonel Tıp bakış açısı bütüncül bir yaklaşım sunarken bedensel sağlığın yanı sıra zihinsel sağlığa da önem verir.
Alzheimer hastalığının önlenmesinde başta bahsettiğimiz gibi, zihin sağlığı dışında başka faktörleri de ele almakta fayda var. Zihin sağlının Hayatınızda yapmak istediğiniz değişikliklerle veya sağlınızla ilgili endişeleriniz varsa Fonksiyonel Tıp uzmanı bir hekime de danışmak isteyebilirsiniz.